admin 
یکی از اعضای حزب دموکرات کردستان ایران، حدکا، در حال بررسی آسیبهای ناشی از حملات فرامرزی ایران بە مقر این حزب در شهر کویە در شرق شهر اربیل در اقلیم کوردستان، از مقابل یک گرافیتی عبور می‌کند. ٢٢ نوامبر ٢٠٢٢. تصویر از: صفین حمید فرانس‌پرس.
عنبرین زمان، المانیتور
ترجمە: سوران محمدی
ایران هشدار دادە است که ضرب‌الاجل ماه سپتامبر این کشور بە دولت عراق مبنی بر خلع سلاح گروههای مخالف کورد ایرانی مستقر در اردوگاههای عراق و تخلیە آنها از اردوگاههایشان تمدید نخواهد شد. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجە ایران روز دوشنبە حضور این گروهها را “لکه‌ای سیاه” در روابط “دوستانه” دو کشور خواندە و بر تهدیدهای بیشتر تاکید کرد. ناصر کنعانی گفت ضرب الاجل ١٩ سپتامبر مبنی بر خلع سلاح این گروه ها “به هیچ وجه تمدید نخواهد شد.”
ایران هشدار دادە است که ضرب‌الاجل ماه سپتامبر این کشور بە دولت عراق مبنی بر خلع سلاح گروههای مخالف کورد ایرانی مستقر در اردوگاههای عراق و تخلیە آنها از اردوگاههایشان تمدید نخواهد شد. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجە ایران روز دوشنبە حضور این گروهها را “لکه‌ای سیاه” در روابط “دوستانه” دو کشور خواندە و بر تهدیدهای بیشتر تاکید کرد. ناصر کنعانی گفت ضرب الاجل ١٩ سپتامبر مبنی بر خلع سلاح این گروه ها “به هیچ وجه تمدید نخواهد شد.”
در ژوئیه سال جاری، ایران تهدید کردە بود که اگر بغداد به وعدەهای خود مبنی بر خلع سلاح و تخلیە اردوگاههای احزاب اپوزیسیون کورد ایرانی عمل نکند، متوسل بە نیروی نظامی خواهد شد. ایران در ماههای سپتامبر و نوامبر سال گذشته پایگاهاهی این احزاب را در عمق کردستان عراق با موشکهای بالستیک و هواپیماهای بدون سرنشین انتحاری مورد حمله قرار داد بود. علاوە بر این تعدادی از مسئولان این احزاب را نیز در مراکز شهری ترور کردە است.
محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز پیشتر گفتە بود “عملیات ما علیه این گروهها قطعاً با شدت بیشتری تکرار خواهد شد مگر آنکە کە عراق بە وعدەهای خود عمل نماید.”
در ماه مارس سال جاری، ایران و عراق توافقنامه امنیتی ای را امضا نمودند که تا کنون جزئیات آن رسما فاش نشدە است. خبرگزاری رویترز پیشتر بە نقل از یک مقام امنیتی عراقی مطلع از این توافقنامە گزارش دادە بود کە بر اساس توافقنامە امنیتی امضا شده، عراق متعهد شدە است به گروههای مسلح اجازه ندهد از خاک این کشور در اقلیم کردستان عراق برای انجام حملات فرامرزی به ایران [همسایه] استفاده کنند.
گمان می‌رود این توافقنامە علاوە بر ممانعت پیشمرگەهای کورد به خاک ایران [کوردستان]، همچنین متضمن دور کردن آنها از مرزهای مورد تردد قاچاقچیان مشروبات الکلی، سیگار و کالاهای الکترونیکی – کە از آنها «مالیات» می‌گیرند- نیز می‌شود. بر اساس گزارشهای مطبوعات ایران، نیروهای عراقی در امتداد مرز مستقر خواهند شد. پیشمرگەهای کرد نیز خلع سلاح شدە و برخی از آنها به مقامات ایرانی تحویل داده خواهند شد. گمان می رود برخی از افسران عراقی هم‌اکنون در کنار نیروهای پیشمرگه کورد عراقی، در نقاطی ویژە، در امتداد مرز مستقر شدەاند.
محمد نظیف قادری، از اعضای ارشد حزب دمکرات کردستان ایران (حدکا)، بزرگترین گروه اپوزیسیون کورد ایرانی مستقر در کردستان عراق، به المانیتور گفت: “درست است که ما سلاح در اختیار داریم. اما هرگز از این سلاحها علیه رژیم ایران استفاده نکرده‌ایم.” مقامات محلی [اقلیم کوردستان] تاکنون در پی خلع سلاح این احزاب نبوده اند.
یکی دیگر از سیاستمداران کورد ایرانی کە مایل نیست هویتش فاش شود می‌گوید مقامات کورد عراقی پیش از این برخی از فعالیتهای آنها، از جمله استقرار پیشمرگەها در پایگاههای کوهستانی مشرف به [روژهلات کوردستان] ایران را محدود کرده اند. با این حال، این سیاستمدار تاکید می‌کند که نیروهای کورد ایرانی هرگز سلاحهای خود را تسلیم نخواهند کرد؛ زیرا برای دفاع از خود و خانواده خود در برابر تجاوز ایران به آن نیاز دارند. او به المانیتور گفت: “ما به مقامات اقلیم کردستان [حکومت اقلیم کردستان] وعدە دادەایم که پیشمرگەهای خود را به ایران نخواهیم فرستاد و در واقع نیز بە چنین کاری دست نیازیدەایم.”
اولتیماتوم جمهوری اسلامی ایران بە دولت عراق، مقامات حکومت اقلیم کوردستان و احزاب کورد در حالی مطرح می‌شود که مقامات ایرانی [طی دو ماە اخیر] تعداد زیادی از فعالان [کورد] را در [روژهلات کوردستان و ایران] دستگیر کرده و شهروندان را تحت فشار قرار دادەاند، تا مبادا در نخستین سالگرد خیزشی کە در جریان اعتراض بە قتل [ژینا] مهسا امینی روی داد، اعتراضات خود را از سرگیرند. به گفته گروههای مدافع حقوق بشر، در جریان سرکوب این ناآرامی‌ها دست‌کم ٥٣٧ نفر توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بە قتل رسیدە و حدود ٢٢ هزار نفر دستگیر شدند. در مقابل مقامات ایرانی انگشت اتهام را به سمت “تروریست های کورد” که ظاهراً به دستور قدرت های بدخواه خارجی عمل می کنند، نشانه گرفتەاند.
رهبران کورد ایران می‌گویند که آنها قربانی بخشی از تلاشهای رژیم برای منحرف کردن توجه از علل واقعی اعتراضات، یعنی تنگناهای مداوم فرصتهای اقتصادی و محدویت آزادی، که همچنان حل ناشده باقی مانده اند، هستند.
با این اوصاف، ایران – مشابە موضع رقیب منطقەایش ترکیە در قبال کوردها- با حزب دموکرات کردستان و کومەله، یک گروه چپ‌گرای کرد ایرانی کە همزمان با سقوط حکومت شاه در اواخر دهە ١٩٧٠ کنترل بخش‌های بزرگی از کردستان ایران را در دست گرفتە بود، بە طور مداوم در تنش بوده است. حتی قبل از تظاهرات گسترده [اخیر] نیز، ایران به طور دوره‌ای به دشمنان کورد خود در داخل عراق حمله می‌کرد؛ اگرچه این کشور، برخلاف ترکیه، هزاران نیروی مستقر در کردستان عراق ندارد.
اگرچه حزب دموکرات کردستان و کومله هر دو اعلام کردەاند که تمایلی به جدایی از ایران ندارند، اما تهران بە چنین اظهاراتی اعتماد ندارد. حسن احمدیان، استاد دانشگاه تهران، در این بارە بە المانیتور می‌گوید “گروههای اپوزیسیون کورد به عنوان گروه های تجزیه طلب و تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایران محسوب می شوند.” وی می افزاید توانایی این گروهها در وارد کردن تسلیحات یا توانایی آنها برای مسلح کردن و شکل دادن بە برخی از راهپیماییها در داخل ایران با بهرەگیری از موقعیت خود در کردستان عراق مهمترین عامل در برخورد با آنها تلقی می‌شود. احمدیان گفت: “لازم است دولت عراق و اقلیم کردستان از پناه دادن به این گروهها دست بردارند.”
علاوه بر این، ایران متقاعد شدە است که اسرائیل از خاک اقلیم کوردستان برای بی‌ثبات کردن این رژیم استفاده می کند. در ماە مارس سال ٢٠٢٢، سپاه پاسداران منزل شخصی “شیخ باز کریم برزنجی” یک کارتل نفتی اهل کوردستان عراق را هدف حمله قرار داد. سپاه پاسداران آن زمان در بیانیه‌ای اعلام کردە بود: “یک مرکز راهبردی توطئه و شیطنت صهیونیستها هدف موشکهای دقیق و پرقدرت سپاه قرار گرفت.” با این وجود فرماندار اربیل حضور ماموران اسرائیلی در اقلیم کوردستان را تکذیب کردە بود.
دولت مرکزی عراق بر این باور است کە اجرای مفاد توافقنامە اخیر با ایران اساساً بر عهده حکومت اقلیم کردستان است. بە عنوان پیشینەای تاریخی، حزب دمکرات کردستان [پارتی] – نیروی مسلط در حکومت اقلیم کردستان – با ایران علیه حزب دمکرات کوردستان ایران در ازای کسب حمایت علیه بغداد، همکاری کردە بود. در برهە کنونی نیز، حزب دمکرات کوردستان، توسط خیل فراوانی از کوردها به دلیل مساعدت و همکاری با ترکیه در عملیات نظامی علیه حزب کارگران کوردستان، پ.ک.ک بە شدت مورد انتقاد قرار گرفتە است. حزب کارگران کوردستان از پایگاه های خود در کوردستان عراق برای دستیابی بە خودمدیریتی کوردها در داخل مرزهای ترکیه مبارزە می‌کند و حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) بازوی [روژهلاتی] ایرانی آن محسوب می‌شود.
موضعگیری مجدد [پارتی] علیه کوردهای ایران خلل بیشتری بر اعتبار این حزب ایجاد خواهد کرد. حزب دمکرات کوردستان [یران] حداقل سه پایگاه در داخل قلمرو تحت کنترل پارتی دارد، اما این حزب تلویحا پذیرفتە است که هیچ تهدید خطیری برای ایران ایجاد نخواهد کرد. کومەلە نیز که شمار کمتری پیشمرگە دارد، در مناطق تحت کنترل اتحادیە میهنی کردستان (پی.یو.کی)، شریک ائتلافی پارتی و بزرگترین رقیب این حزب، مستقر است. ایران از نفوذ بیشتری در میان اتحادیە میهنی برخوردار است.
سردار عزیز، محقق کورد عراقی و متخصص در امور امنیتی در این بارە بە المانیتور می‌گوید: “گروههای ایرانی هیچ تأثیری بر اعتراضات نداشتند.” او بر این باور است که ادعاهای ایران پوششی برای کمک به دولت مرکزی عراق برای اعمال کنترل بیشتر بر اقلیم کردستان پس از برگزاری همه پرسی استقلال این منطقە در سال ٢٠١٧ است.
سردار عزیز همچنین می‌گوید: “در حالی که نیروهای کورد عراقی توان مادی لازم برای خلع سلاح برادران [کورد] ایرانی خود را ندارند، افزایش نارضایتی عمومی از احزاب حاکم در اقلیم کوردستان در بحبوحه حادشدن شرایط اقتصادی، احتمال چنین اقدامی را بیش از پیش بعید می‌نماید.”
