admin 
فرهاد جهان‌بیگی
مسئله کوردها در خاورمیانه یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین موضوعات ژئوپولیتیک منطقه است. این موضوع نه تنها به منافع داخلی کشورهای مختلف، بلکه به منافع بین‌المللی نیز مرتبط است. در سوریه، کوردها در شمال و شرق این کشور به دنبال نوعی از خودمدیریتی یا فدرالیسم هستند، در حالی که در ترکیه، حزب کارگران کوردستان (پ.ک.ک) سال‌هاست که در حال مبارزه برای حقوق کوردها و دستیابی به خودمختاری است. ترکیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای منطقه، همواره سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای در قبال کوردها اتخاذ کرده است، اما تحولات داخلی و بین‌المللی اخیر ممکن است این سیاست‌ها را تغییر دهد.
بخش اول: تحولات و چالش‌های داخلی کوردها
١. خودمدیریتی کوردها در سوریه: فرصت‌ها و تهدیدات
در شمال و شرق سوریه، کوردها تحت عنوان «روژآوا» توانسته‌اند مناطق خود را تحت کنترل درآورند و نهادهای خود را بر اساس اصول دموکراتیک و خودمدیریتی تشکیل دهند. این خودمدیریتی به ویژه در پس زمینه جنگ داخلی سوریه شکل گرفته، که در آن کوردها به عنوان نیروی مهمی در مبارزه با گروه‌هایی مانند داعش ظاهر شده‌اند. در این راستا، کوردها توانسته‌اند مشروعیت بین‌المللی کسب کنند و روابط خوبی با کشورهای غربی برقرار کنند.
با این حال، این مدیریت محلی با چالش‌های جدی روبروست. از یک سو، دولت سوریه هرگز این خودمختاری را به رسمیت نشناخته است و همواره تهدید کرده است که در نهایت این مناطق را بازپس خواهد گرفت. از سوی دیگر، ترکیه به عنوان همسایه بزرگ سوریه، با هرگونه خودمختاری کوردها در سوریه به شدت مخالفت می‌کند و تهدید به حملات نظامی کرده است.
٢. ماهیت ایدئولوژیک دولت گذار و چالش‌های همگرایی
دولت سوریه تحت رهبری بشار اسد به طور کامل با هر گونه شکل‌گیری سیستم‌های فدرالی و خودمختار مخالف بود. این مخالفت تنها در سطح سیاسی نبود، بلکه جنبه‌های ایدئولوژیک نیز داشت. حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و یگان‌های مدافع خلق (YPG) تحت تاثیر آموزه‌های عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کوردستان (پ.ک.ک) قرار دارند. این گروه‌ها به ایدئولوژی «دموکراسی کمونال» اوجالان پایبند هستند که بر اساس آن هر گروه ملی و فرهنگی در کنار هم باید تحت یک نظام کنفدرال زندگی کنند. این ایدئولوژی با خط مشی دولت سوریه که در پی حفظ یکپارچگی و کنترل مرکزی بود، در تضاد قرار داشت.
٣. بحران مشروعیت و ضرورت مذاکرات
برای کوردها در سوریه، حفظ مشروعیت و حقوق خود به موضوعی حیاتی تبدیل شده است. در حالی که توانسته‌اند از حمایت‌های غربی به ویژه ایالات متحده و فرانسه برخوردار شوند، هنوز برای دستیابی به یک توافق جامع با دولت سوریه و ترکیه با چالش‌های جدی روبرو هستند. در این میان، درخواست‌های بین‌المللی برای رسیدن به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز در سوریه، به ویژه در ارتباط با خودمدیریتی کوردها، بر پیچیدگی‌های مسئله افزوده است.
بخش دوم: رویکردهای ترکیه نسبت به مسئله کوردها
١. تاریخچه سیاست سرکوب ترکیه
ترکیه، به ویژه تحت رهبری رجب طیب اردوغان، همواره سیاست‌های سخت‌گیرانه و دشمن مابانه‌ای نسبت به کوردها در داخل مرزها و خارج از آن اتخاذ کرده است. از زمان تأسیس جمهوری ترکیه در سال ١٩٢٣، دولت ترکیه همواره تلاش کرده است تا مسئله کوردها را نادیده بگیرد و آن‌ها را به عنوان یک گروه ملی جداگانه شناسایی نکند. در سال‌های اخیر، حزب کارگران کوردستان (پ.ک.ک) که در ابتدا با اهداف استقلال‌طلبانه آغاز به کار کرد، مبارزات مسلحانه خود را به منظور تحقق حقوق سیاسی و اجتماعی کوردها ادامه داده است.
در پاسخ به این جنبش، ترکیه سیاست سرکوب شدیدی را در پیش گرفت که شامل عملیات‌های نظامی و حملات هوایی به مناطق مختلف کوردستان و همچنین اعمال قوانین سخت‌گیرانه داخلی در شمال کوردستان بود. با این حال، سیاست‌های سرکوبگرانه نه تنها نتوانست مسئله کوردها را حل کند، بلکه به افزایش نارضایتی‌های اجتماعی و شورش‌های بیشتر منجر شد.
٢. تغییرات استراتژیک و تأثیرات پیام اوجالان
عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک، پیام‌های جدیدی ارسال کرده است که به شدت بر سیاست‌های ترکیه و منطقه تأثیرگذار خواهد بود. اوجالان در پیامی تاریخی خواستار خلع سلاح و انحلال پ.ک.ک شد، که این امر می‌تواند به عنوان بزرگ‌ترین تغییر استراتژیک در تاریخ سیاست کوردها محسوب شود. این تغییرات می‌تواند راه را برای شروع مذاکرات جدی میان کوردها و دولت ترکیه هموار کند. در صورتی که ترکیه تصمیم به پذیرش این تغییرات بگیرد، ممکن است شاهد یک تغییر اساسی در سیاست‌های آنکارا و حتی پذیرش برخی حقوق فرهنگی و سیاسی کوردها باشیم.
٣. فشارهای داخلی و بین‌المللی بر ترکیه
ترکیه در حال حاضر با فشارهای داخلی و خارجی زیادی روبرو است که ممکن است آن را به تغییر سیاست‌ها وادار کند. از یک سو، بحران اقتصادی ترکیه و هزینه‌های بالای جنگ با کوردها باعث افزایش نارضایتی‌های داخلی شده است. این بحران اقتصادی که شامل افزایش تورم، کاهش ارزش لیر و بیکاری است، وضعیت را برای اردوغان و حزب عدالت و توسعه (AKP) دشوار کرده است.
از سوی دیگر، فشارهای بین‌المللی از سوی کشورهای غربی و سازمان‌های بین‌المللی برای حل مسئله کوردها به‌طور مسالمت‌آمیز و دموکراتیک، موجب شده است که ترکیه در موقعیت پیچیده‌ای قرار گیرد. آمریکا و اتحادیه اروپا همواره بر ترکیه فشار می‌آورند که به حقوق کوردها احترام بگذارد و سیاست‌های سرکوبگرایانه خود را تغییر دهد.
بخش سوم: پیامدهای بین‌المللی و منطقه‌ای
١. نقش کشورهای خارجی در بحران کوردها
کشورهای بزرگ جهانی و منطقه‌ای در مسئله کوردها به شدت دخیل هستند. ایالات متحده و فرانسه از پیشگامان حمایت از حقوق کوردها در سوریه بوده‌اند و تأکید دارند که کوردها باید در فرآیندهای سیاسی سوریه نقش داشته باشند. این حمایت‌ها به ویژه در مبارزه با داعش اهمیت داشته است، چرا که کوردها به عنوان نیروی اصلی در این مبارزه ظاهر شدند.
اسرائیل نیز در کنار این کشورهای غربی، از خودمدیریتی کوردها حمایت کرده است. این حمایت‌ها بیشتر به دلیل سیاست‌های ضدایرانی اسرائیل و نگرانی از گسترش نفوذ ایران در منطقه است. در این راستا، اسرائیل از وجود یک سوریه فدرال که شامل مناطق خودمختار کوردها باشد، استقبال می‌کند.
٢. تعامل با ایران و روسیه
از سوی دیگر، روسیه و ایران که از حامیان رژیم پیشین سوریه بوده‌اند، در ابتدا مخالفت‌هایی با هرگونه خودمختاری کوردها در سوریه داشتند. با این حال، روابط این کشورها با ترکیه و توانایی آن‌ها در تأثیرگذاری بر تحولات سوریه، ممکن است آن‌ها را به پذیرش برخی تغییرات در سیاست‌های خود سوق دهد. در این شرایط، ایران و روسیه ممکن است از امتیاز دادن به کوردها استقبال کنند تا نفوذ خود را در سوریه تقویت کنند و از رقابت ترکیه با خود بکاهند.
٣. خطر جنگ داخلی و شورش‌های داخلی
اگر ترکیه به سیاست‌های سرکوبگرایانه خود ادامه دهد، احتمالاً شاهد افزایش شورش‌ها و ناآرامی‌ها در ترکیه خواهیم بود. این می‌تواند به بحران داخلی جدیدی منجر شود که علاوه بر تهدید امنیت داخلی، وضعیت اقتصادی ترکیه را نیز وخیم‌تر کند.
نتیجه‌گیری: مسیرهای پیش روی ترکیه و آینده کوردها
آینده مسئله کوردها در سوریه و ترکیه به شدت به تحولات داخلی و بین‌المللی بستگی دارد. در حالی که ترکیه با فشارهای داخلی و بین‌المللی مواجه است، این فرصت وجود دارد که به سمت راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز حرکت کند. پیام عبدالله اوجالان، فشارهای اقتصادی و تحولات جهانی ممکن است اردوغان را به پذیرش تغییرات و مذاکرات برای حل مسئله کوردها وادار کند. با این حال، سیاست‌های سخت‌گیرانه ترکیه هنوز در دست اقدام است و ممکن است مسیر مذاکرات را با چالش‌های زیادی مواجه سازد.
به نظر می‌رسد که با توجه به فشارهای داخلی و بین‌المللی، ترکیه مجبور خواهد شد که در آینده‌ای نزدیک تغییرات اساسی در سیاست‌های خود ایجاد کند و با کوردها به راه‌حل‌های سیاسی دست یابد. پذیرش این تغییرات برای اردوغان و حزب عدالت و توسعه می‌تواند چالش‌های جدیدی را به همراه داشته باشد، اما بدون شک یکی از گزینه‌های اصلی برای کاهش تنش‌ها و بحران‌ها خواهد بود.
