گفت‌وگوی مدیانیوز با شیرین عبادی؛ از امضای نامە برای آزادی اوجالان تا محکوم‌کردن حکم اعدام پخشان عزیزی و شریفە محمدی
admin 
ترجمە: سوران محمدی
مدیا نیوز: خانم عبادی، چە عواملی باعث شد تا در کمپین امضای نامە برای آزادی آقای اوجالان- کە آزادی ایشان ارتباط ویژەای با حل مسالە کرد دارد- مشارکت نمایید؟
شیرین عبادی: من یک مدافع حقوق بشر هستم و میدانم کە پرداختن بە مسالە حقوق بشر مرز ندارد. از همین رو، من بر خود لازم میدانم هر اتفاقی کە در هر جای جهان منجر بە نقض حقوق بشر شود، نسبت بە آن واکنش نشان دهم. بە همین علت زمانیکە همکاران نوبلیست من از من خواستند کە لیست حمایت از اوجالان را امضا کنم، بە دعوت آنان پاسخ مثبت دادم. بە نظر من دستگیری اوجالان، شیوە محاکمە او و نیز قراردادن طولانی مدت او در انزوای سیاسی-اجتماعی و حتی ممانعت او از مرخصی‌های معمولی، در دوران طولانی زندان، کە هر زندانی باید از از آن برخوردار باشد، بخشی از موارد نقض ضوابط حقوق بشر است. از همین رو بود کە در دفاع از آقای اوجالان، نامە مذکور را امضا کردم.
مدیا نیوز: از نگاە شما حل مسالە کرد- کە با آزادی آقای اوجالان در ترکیە مرتبط است- تا چە اندازە میتواند بە کاستن از تنشهای اتنیکی، فرقەای و دینی در سطح خاورمیانە کمک کند؟
شیرین عبادی: زمانیکە بە یک نفر ظلم می شود و حقوق او پایمال می شود، وجدان جامعە بە درد می آید. از نگاە من، آزادی اوجالان و نشستن پای میز مذاکرە و حل مشکلات از طریق گفتگو، مسلما بە رفع اختلافات اتنیکی میتواند کمک بسیاری نماید. با توجە بە روندی تاریخی، سوالی در این میان مطرح می‌شود؛ آیا از زمان دستگیری و زندانی شدن اوجالان اختلافات اتنیکی در خاورمیانە و بە ویژە در ترکیە کمتر شدە است؟ خیر. هنوز مانند روز اول، تنش‌ها همچنان ادامە دارند. برای حل اختلافات اتنیکی، در نقطەای باید بە این باور رسید کە پای میز مذاکرە بنشینیم و برای حل مسائل گفتگو بکنیم.
شما اطلاع دارید کە در اینگونە موارد، طرفین منازعە نمی توانند خواستەهای حداکثری خود را برآوردە بکنند، بلکە هر کدام از طرفین باید از برخی از خواستەهای خود صرفنظر کنند تا بتوانند بە یک قرارد منصفانە برسند. من غیر از در پیش گرفتن این مسیر، راە حل دیگری برای حل تنشهای اتنیکی در خاورمیانە، اعم از بلوچها، عربها و… نمی بینم. چون فقط از طریق مذاکرە و پذیرش حد وسط خواستەهای طرفین است کە میتوان بە گونەای از تفاهم دست پیدا کرد.
مدیا نیوز: بە یاد می آورم کە شما در جایی اشارە کردە بودید کە روشنفکران، علما و اصلاح طلبان میتوانند جوامع را بە سوی حکومت قانون و ارائە تعابیر صحیح از قوانین راهنمایی کنند. همانگونە کە شما هم اطلاع دارید، هدف استراتژیک آقای اوجالان دستیابی بە صلح در خاورمیانە، همزیستی ملتها و مردمان خاورمیانە و احترام بە تفاوتها است. از نظر شما، نگاە روشنفکرانە و صلح آمیز اقای اوجالان چرا با مقاومت سرسختانە دولت ترکیە روبرو شدە است؟
شیرین عبادی: اینگونە مسائل، نە در پشت میلەهای زندان، بلکە باید بر روی میز مذاکرە حل شود. وقتی کە صحبت از صلح می شود، نمیتوان همزمان یک نفر را هم بزندان انداخت و هم از صلح نیز صحبت کرد. صلح و دستیابی بە آن زمانی معنا پیدا می کند کە فردی کە مورد ستم قرار گرفتە است و بخاطر عقایدش بزندان انداختە شدە است، آزاد شود و بتواند بر روی میز مذاکرە مشکلات را حل کند. من بر این باور هستم کە مسالە کرد در ترکیە، در ایران، در سوریە و در کل خاورمیانە، میتواند از طریق گفتگو و مذاکرە حل شود. باید بە یاد داشتە باشیم کە خشونت، خشونت را بازتولید می کند. سیلی با سیلی پاسخ دادە می شود. خشونت و تداوم آن نمیتواند مشکل را حل کند. تنها باید بر مذاکرە تاکید کرد.
مدیا نیوز: خانم عبادی، با توجە بە تخصص شما در رویەهای قضایی، چرا دولتهای اروپایی، نهادهای اصلی حقوق بشری، علیرغم تعهداتی کە دارند، نتوانستەاند مانع از تداوم هیمنە سیاست بر دستگاە قضایی و نیز رویەهای حقوق بشری را در رابطە با انزوا و آزادی آقای اوجالان بشوند؟
شیرین عبادی: من بە طور کلی، در رابطە با حل مسائل، امیدی بە حکومتهای اروپایی ندارم. زیرا این دولت‌ها، بر حسب منافع اقتصادی تصمیم می گیرند، حقوق بشر برای آنها در درجە اول اهمیت قرار ندارد. این مسالە حتی در مناسبات جمهوری اسلامی با اروپا نیز قابل مشاهدە است. ما امیدی بە آنها نداریم. اما در این بارە کە نهادهای حقوق بشری بە چە اقدامی میتوانند دست بزنند، میتوان گفت: نهادهای حقوق بشری فقط می توانند اعتراض بکنند و افکار عمومی را از رویدادهای یک جامعە اگاە بکنند. برای نمونە؛ سازمان ملل میتواند در این بارە فقط قطعنامە صادر کند.
اما همە میدانیم کە چنین مسائلی از ضمانت اجرایی برخوردار نیستند. برای نمونە سازمان ملل حتی با صدور ١٠ قطعنامە هم نمیتواند مشکلی را حل نماید، و این یکی از نقاط ضعف حقوق بین الملل است. حقوق بین الملل بە منظور تعمیق رویەهای حقوق بشری، نیازمند تحولات فراوانی است. بە منظور از میان برداشتن نقض حقوق بشر در سطح جهانی، حقوق بین الملل نیازمند آن است کە از ضمانت اجرایی برخوردار شود.
مدیا نیوز: شما بە عنوان یک متخصص حوزە حقوق بشر، آیا راهکاری را برای حل مشکلات حقوق بین‌الملل در رابطە با حقوق بشر در نظر دارید؟
شیرین عبادی: من در اینبارە مثالی می زنم. روسیە بە اوکراین حملە کردە است. این حملە یک تجاوز آشکار و خلاف مبانی حقوق بین الملل بودە است. این تجاوز در شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح شد؛ اما در عمل مشاهدە شد کە روسیە ، کشور متجاوز، این قطعنامە را وتو کرد، زیرا در این شورا از حق وتو برخوردار است. زمانیکە من از عدم پیش بینی شدن ضمانت اجرایی در حقوق بین الملل سخن می‌گویم، بە همین مسالە اشارە می کنم. از همین رو است کە تاکید می کنم حقوق بین الملل نیازمند یک تحول اساسی است.
با وجود این مشکلات نیز، نباید از حقوق بین الملل کنونی نا امید شد. در اینبارە مدافعان حقوق بشر وظیفە دارند پیوستە بر اجرای مسائل حقوق بشری تاکید کنند، از آن سخن بگویند تا پذیرش و اجرای اصول حقوق بشر در رویەهای عملی حقوق بین الملل، بە تدریج بە بخشی از اخلاق بین الملل تبدیل شود، تا هیچ کس نتواند ازمبانی حقوق بشر تخطی کند یا در صورت تخطی، با عواقب آن نیز روبرو شود. انتقاد از وضعیت کنونی حقوق بشر و وضعیت آقای اوجالان، صرفا بەعدم توجە و بی اعتنایی بە آقای اوجالان معطوف نیست، بلکە بە این دلیل است کە حقوق بشر از ضمانت اجرایی برخوردار نیست.
مدیا نیوز: افکار آقای اوجالان در ایران هم شناختە شدە است و در جریان خیزش ژن، ژیان آزادی، گفتمان او در ایران هم در سطح تودەهای مردم طنین انداز شد. از نگاە شما، حل مسالە کرد در ترکیە – در هم تنیدگی آن با آزادی اقای اوجالان- چە تاثیراتی بر وکشورهای منطقە از جملە ایران و رفع تبعیضهای متقاطع حتی در ایران هم میتواند داشتە باشد؟
شیرین عبادی: جنبش ژن، ژیان آزادی در ایران با قتل دختری با نام [ ژینا] مهسا امینی، از کردهای ایرانی، صورت گرفت ومردم ایران بە صورت یکپارچە نسبت بە قتل وی اعتراض کردند و در مراسم تدفین وی نیز این شعار بە صورت خودجوش سر دادە شد. اطلاع دارم کە شعار ژن، ژیان ازادی، پیش ازاین نیز در برخی ازکشورها از جملە ترکیە سر دادە شدە بود. این شعار، شعاری است کە همە می توانند با آن هم عقیدە و موافق باشند. در صورتیکە یک جامعە خواهان ادای احترام بە زن باشد، خواهان آزادی باشد، خواهان یک زندگی عادی باشد، این شعار در همە جا مورد استقبال قرار می گیرد.
حال اگر در ترکیە این شعار سر دادە شدە باشد و اگر سخن آقای اوجالان هم باشد، حاوی ارزش‌هایی مهم است. این شعار از سوی هر کسی سر دادە شدە باشد، حاوی ارزش‌هایی است کە همە دنیا آن را می پسندند، در عمل هم مشاهدە شد کە بعد از کشتە شدن یک دختر جوان کرد، تمام دنیا، مخصوصا فمینیستهای بین المللی آن را طنین انداز کردند.
مدیا نیوز: خانم عبادی، شما نخستین زنی هستید کە در ایران بە ریاست دادگاە رسیدید. از سوی دیگر از جملە نخستین زنانی هم هستید کە بعد از انقلاب، تجربە تلخ تبعیض را چشیدید. از نگاە شما ارزشهای مستتر در گفتمان ژن، ژیان آزادی، تا چە اندازە میتواند در از میان برداشتن تبعیض، نە تنها علیە زنان، بلکە از میان برداشتن هیرارشیهای مردسالار و دین سالار، موثر باشد؟
شیرین عبادی: از نگاە من، پایە و اساس آنچە کە مردم ایران و تمام ساکنان خاورمیانە آن را مطالبە می‌کنند، در همین شعار ژن، ژیان آزادی مستتر است، زیرا در کشورهای خاورمیانە، از جملە ایران، زنها هموارە مورد تبعیض قرار گرفتەاند. زمانیکە زندگی با کرامت انسانی مورد نظر است، حیاتی کە انسان بتواند در درون آن ارزشهای انسانی خود را شکوفا کند، و آزادی هم کە خواستە دیرینە بشر بودە است، بدون گمان چنین شعاری مورد استقبال قرار خواهد گرفت. امیدوارم کە مردمان خاورمیانە بتوانند بە این آرزوی دیرینە خود دست پیدا کنند.
مدیا نیوز: شریفە محمدی و و پخشان عزیزی از جملە زنانی هستند کە در ترویج گفتمان ژن، ژیان آزادی تلاش کردە و اخیرا نیز از سوی دادگاه‌های رژیم ایران بە اعدام محکوم شدەاند. تلاش و همکاری شخصیتهایی مانند شما، تا چە اندازە میتوانند در ممانعت از اجرای احکام این زنان مثمر ثمر باشد؟
شیرین عبادی: همانگونە کە شما اشارە کردید، برای دو نفر از زنان شجاع ایرانی، بە دلیل فعالیت‌های برابری خواهانە، فمینیستی و آزادی طلبانەاشان حکم اعدام صادر شدە است. در ایران، تعداد زیادی از مردم، علیە این احکام ظالمانە، صدور این حکم اعدام اعتراض کردەاند. حتی زنان زندانی در اوین نیز کە خانم پخشان عزیزی در آنجا زندانی هستند، نسبت بە صدور چنین حکمی، طی دو روز دست بە اعتراض و تحصن زدند. بە منظور اعتراض، در روز سە شنبە نیز اعتراض کردەاند.
این وضعیت زنانی است کە در زندان اوین هم بند این افراد هستند. در بیرون از زندان، آزادیخواهان فراوانی با نوشتن نامە، ارائە دادخواست، نشان دادن اعتراضشان و پیوستن بە کمپین اعتراضی خود در ایران و بویژە پایتخت کشورهای اروپایی، در مقابل سفارت ایران، اعتراض خود را نسبت بە صدور اعدام این زنان و بە طور کلی، با مجازات نا عادلانە اعدام ادامە دادەاند.
امیدوارم این اعتراضات همە جانبە باعث شود کە حکومت ایران، این احکام ظالمانە را لغو کند. باید بە این نکتە توجە داشت کە مسالە مهم در مبارزات مردم ایران این نکتە است کە نمیخواهند دست بە خشونت بزنند. مبارزە در ایران از طریق مسالمت آمیز و مدنی پیش می رود. باید توجە داشت کە مبارزە مدنی اگر چە دیرتر بە هدف می رسد، اما حتما بە نتیجە خواهد رسید. شما می دانید کە در نتیجە مبارزات مدنی مردم، وضعیت حکومت ایران در سال ٢٠٢٤، قابل مقایسە با چهل سال قبل نیست.
چهل سال قبل، این حکومت از پایگاە مدنی وسیعی برخوردار بود، اما اکنون مشاهدە می شود حاکمیت با ریزش نیروی فراوانی مواجە شدە است؛ و این مسالە در نتیجە مبارزات مسالمت امیز مردم ایران بودە است.
مدیا نیوز: طی چند سال گذشتە، برندگان جایزە نوبل و شخصیتهای جهانی، برای کاستن از محدودیتهای اعمال شدە بر آقای اوجالان و آزادی وی تلاش کردەاند. شما دلایل عدم تاثیرگذاری این تلاشها در چگونە ارزیابی می کنید؟
شیرین عبادی: برای شنیدە شدن صدای تمام زندانیان سیاسی، شنیدە شدن صدای تمام زندانیانی کە برای بیان عقایدشان زندانی شدەاند و بە ویژە شنیدە شدن صدای آقای اوجالان، لازم است از طریق در پیش گرفتن رویەای مسالمت آمیز، برگزاری کمپین و ارائە دادخواست، نوشتن مقالە و سخنرانی، صدای زندانیان را بە گوش مردم جهان برسانیم. از همین طریق هم بود کە من، بە همراە تعدادی از برندگان جایزە نوبل بیانیەای را در حمایت از آقای اوجالان، امضا کردم.
مدیا نیوز: شما بە عنوان یکی از امضا کنندگان این نامە و اعتراض نسبت بە کم کاریهای سی.پی.تی، تا چە اندازە نسبت بە تاثیرات این نامە در کاستن از محدودیتهای اعمال شدە بر آقای اوجالان و آزادی ایشان امیدوار هستید؟
شیرین عبادی: من امیدوار هستم. اگر قرار باشد کە ما امیدمان را از دست بدهیم اصولا نمیتوانیم کاری انجام دهیم. من خودم، انسان خوشبینی هستم. زیرا دچار یاس و نا امیدی شدن، بە معنای این است کە کاری انجام ندهیم. بنابراین من توصیە می کنم کە نسبت بە تداوم این اقدامات مسالمت آمیز و تاثیر گذاری آن امیدوار باشیم. امیدوار باشید کە حق بە حقدار خواهد رسید!
مدیا نیوز: خانم عبادی با سپاس، و اگر در پایان این مصاحبە نکتەای دارید، مایل بە شنیدن آن هستیم.
شیرین عبادی: با آرزوی آزادی اوجالان و تمام زندانیان سیاسی و فکری در جهان.
